NIEWIDZIALNE MIASTO TARNÓW - spotkanie z Ewą Łączyńską-Widz

Na nasze ostatnie spotkanie w ramach Art in Practice zaprosiliśmy Ewę Łączyńską-Widz–energiczną kuratorkę i dyrektorkę BWA w Tarnowie,  które stało się jedną z najprężniej działających galerii i instytucji kulturalnych w Polsce udowadniających, że sztukę współczesną, w odpowiednim kontekście i przy zaangażowaniu lokalnych społeczności, można prezentować nie tylko w dużych miastach.

Ewa Łączyńska-Widz na Art in Practice, fot. K PICTURES

Myśląc o kluczowych ośrodkach sztuki nowoczesnej w Polsce, niewielu z nas wskazałoby na miejscowości takie jak Tarnów. A jednak podczas spotkania, Łączyńska-Widz wielokrotnie podkreślała potencjał, który mają w sobie tego typu miasta i regiony. Prowadząca zwróciła szczególną uwagę na znaczenie i możliwości wynikające z urbanistyki miast, specyfiki regionu, lokalnej społeczności, historii i dynamiki – elementów, z których kuratorka czerpie pełnymi garściami przy realizacji każdego ze swoich projektów.


Ewa Łączyńska-Widz do Tarnowa przeprowadziła się zaraz po studiach. Miasto pamiętała jedynie z dziecięcych wyjazdów z rodziną do kina czy teatru – po latach musiała więc odkryć i poznać je na nowo. Zainspirowana działaniami podejmowanymi w ramach projektu Niewidzialne Miasto, promowanego przez Marka Krajewskiego, zaczęła poznawać Tarnów dokumentując pojawiające się w jego obrębie przejawy (spontanicznej) „twórczej aktywności mieszkańców”. Robiła więc zdjęcia “aranżacji balkonowych”, szyldów czy wymyślnych ogrodzeń – wszelkiego rodzaju amatorskich działań estetycznych, które chociaż często postrzegane jako kiczowate czy prowincjonalne, mają kluczowy wpływ na charakter miasta i są odzwierciedleniem jego mieszkańców. To zainteresowanie przestrzenią miejską, nieznaną szerszej publiczności, a jednocześnie będącą najbliższym kontekstem dla lokalnej społeczności, towarzyszyło Łączyńskiej-Widz od samego początku jej praktyk kuratorskich.

fot. K PICTURES

Do zespołu tarnowskiego BWA dołączyła w 2009 roku jako pracownik merytoryczny. Galeria już wówczas była istotnym ośrodkiem artystycznym, jednak w jej programie brakowało sztuki najnowszej i młodej.

W ciągu następnych paru lat, Łączyńska brała udział w szeregu inicjatyw, które miały na celu oswojenie i przybliżenie świata sztuki nowoczesnej lokalnej widowni. Prowadząca podkreśliła, że od początku kluczowym elementem jej misji jako kuratorki – a obecnie dyrektorki tarnowskiego BWA, była i jest edukacja. Chciała, by do galerii BWA mogli przyjść wszyscy i aby odwiedzający nie czuli się onieśmieleni charakterem prezentowanych prac. Działania przyjęły najróżniejszą formę: od spotkań edukacyjnych, takich jak „Alfabet Polski” (2009) – projekt, w ramach którego do Tarnowa zostali zaproszeni artyści (Joanna Rajkowska, Tomek Kowalski, Łukasz Jastrubczak, Magda Starska, Agnieszka Polska, Zorka Wollny, Ania Molska), aby opowiadać o swoich pracach i twórczości, do mini wystaw organizowanych w „Sekcji” (galerii o powierzchni 30 m2), która co tydzień prezentowała prace wybranego współczesnego twórcy.

Jedną z największych i najbardziej kompleksowych inicjatyw tarnowskiego BWA, która zwróciła uwagę widzów i krytyków z całego kraju na ich działania, była akcja “Tarnów – 1000 lat nowoczesności” (2010) zainicjowana przez dyrektorkę galerii i Dawida Radziszewskiego z okazji obchodów tysiąclecia Tarnowa. Program pozwolił na nawiązanie dialogu między historią miasta a opartymi na sztuce współczesnej działaniami BWA. Dzięki osadzeniu projektu w kontekście lokalnym, bliskim mieszkańcom Tarnowa i okolic, znalazł on zainteresowanie u szerokiej publiczności i zaangażował ludzi, którzy wcześniej nie brali udziału w takich działaniach.

fot. K PICTURES

Główną ideą całego projektu rocznicowego było wzbudzenie zainteresowania miejscami od dawna zapomnianymi i wprowadzenie w lokalny kontekst sztuki współczesnej – nie tylko odwiedzających Tarnów, ale przede wszystkim, jego mieszkańców.  Jedną z głównych postaci projektu, był urodzony w Tarnowie, Wilhelm Sasnal, który z tej okazji wykonał rzeźbę „28.03.1983” znajdującą się w Mościcach - wcześniej modernistycznym przedmieściu teraz dzielnicy Tarnowa. W ramach rocznicowego programu zorganizowana została seria wydarzeń przybliżająca historię i architekturę tej unikatowej urbanistycznej inicjatywy. Przypomniana została również postać niezwykłego architekta – Jana „Dagaramy” Głuszaka (1937-2000), którego rysunki przedstawiające utopijne wizje urbanistycznej rzeczywistości zostały zaprezentowane na wystawie w BWA.

Część warsztatowa, fot. K PICTURES

Motywem przewijającym się przez wszystkie działania Łączyńskiej-Widz jest idea, że sztuka współczesna nie musi być elitarna, może stać się elementem mającym bezpośredni wpływ na mieszkańców i miasto. Sztuka nowoczesna i realizowane w jej obrębie projekty odgrywają istotną rolę w rozwoju lokalnej społeczności. Łączyńska-Widz pokazała, że pomimo silnego kontekstu lokalnego projekty te mają szansę uzyskać uniwersalny wydźwięk i zasięg.

W części warsztatowej dyrektorka tarnowskiego BWA zaangażowała uczestników w tworzenie koncepcji programu edukacyjnego, który miałby towarzyszyć wylosowanym przez grupy wystawom. Główne zadanie polegało na uważnej analizie przestrzennych i społecznych kontekstów koncepcji kuratorskich, kładących nacisk na bezpośrednie relacje między prezentowaną wystawą a jej odbiorcami. Dzięki temu uczestnicy warsztatów mogli stworzyć programy edukacyjne, które nie tylko stanowiły istotny kontekst dla samej wystawy ale również tworzyły nową platformę spotkań między lokalną społecznością a instytucją kultury.

Tekst: Zuza Szczepecka

Część warsztatowa, fot. K PICTURES

Spotkanie z Ewą łączyńską-Widz odbyło się w Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk 11 grudnia 2013r. w ramach cyklu Art in Practice.